Euskal jolasak

Ikusi:

Aitziberren blog-a

"Gure kasuan haurraren garapena eta adimena kontutan izaten ari gara baina hala ere haurrei buruz hitz egiten ari garen ezkero, jolasak ezin ditugu ahaztu. Edozein haurren bizitzan lekua bait dute eta psikologia ebolutiboak barneratzen ditu." Jolasaren balore terapeutikoaz hitz egiten du blog honetan aurkitutako artikulu honek.

Gehiago irakurri

Idoiaren blog-a

Hainbat dira sarean aurki ditzakegun blog-ak. Haiei esker informazio asko eta berria lor dezakegu gure blog propioa sortu eta eratzen joateko.

Haietako bat idoiak sortutakoa da, nire Bitacoraren gaia konpartitzen duena. Bertan ikus dezakegu hainbat dokumentu jolasaren garrantziaz mintzatzen direnak; jolasak eta musika, liburuak...botaiozue begirada bat...

Honi buruz gehiago jakin nahi izatekotan orrialde honetan sar zaitezkete

Jolasean euskararen alde

Hizkuntza, kultura, gizarte eta haurren garapenerako jolasak duen garrantziaz mintzatzen da artikulu hau. Jolasa denbora galtzearekin lotzen ziren garaiak atzean geratu dira. Egun,
hezitzaile eta adituen artean jolasaren garrantzia askotan nabarmentzen da.


Jolasak, hizkuntzaren normalizaziorako tresnatzat hartua da. Jolasa, ekintza askea izateaz gain, ezagutzak oharkabean jasotzeko tresna ezin hobea da, hizkuntza barneratzeko tresna, besteak beste. Alde batetik, hizkuntza formala lantzeko erabil daitekeen teknika izanik hizkuntza ez formala sustatzeko baliagarria da. Hau da, euskara kalera ateratzeko modua: abestiak, esamoldeak, hiztegia… Euskaraz jolas egiten ondo pasatuko du haurrak, gustura sentituko da, eta jarduera dibertigarriekin lotuko du euskara. Gainera, euskarak, normalizazio prozesua gauzatzeko, bizitzaren arlo guztietan presentzia behar du, baita jolasetan ere. Haurrak ikusi behar du euskara bizitzako esparru guztietan erabil dezakeela, ez duela erdal erregistroetara jo beharrik jolasteko behar dituen esamoldeak edo esaerak aurkitzeko.



Horrela, jolasteko moduaren bidez ere herri baten identitatea transmitzeko aukera ona dugu; eta, haurren artean, kultura sormen eta transmisio handiena jolastuz bideratzen da. Euskal jolasek Euskal Herriko ohiturak ezagutzeko aukera ematen dute: garai batean zertan eta nola jolasten ziren, zer baliabide erabiltzen zituzten, non jolasten ziren…Baita abestiak, dantzak, ipuinak... ere bergogoratzeko eta lantzeko aukera ona da.

HAURREN ESKUBIDEEI BURUZKO HITZARMENA1989ko azaroaren 20koa

ADIN-TXIKIKOEN WEBGUNEA

1.- 18 urte
18 urte bete arteko gizaki guztiak dira haur, legearen arabera adin nagusitasuna lehenago lortu duena izan ezik.

2.- Bereizkeriarik ez
Hitzarmen honetan aipatutako eskubideak haur guztiei aplikatu behar zaizkie inolako bereizketarik egin gabe eta haurren edo gurasoen arraza, kolorea, sexua, hizkuntza, erlijioa, etnia- edo gizarte-jatorria, iritzia, maila ekonomikoa, ezintasun fisikoak, edo bestelako edozein ezaugarri kontuan izan gabe. Estatuak edozein bereizkeriaren aurrean haurra defendatzeko neurriak hartuko ditu. 
3.- Haurraren interes gorena
Gizarte-ongizateko erakunde pribatu nahiz publikoek haurrei buruz hartzen dituzten neurri guztietan haurren interesak lehentasun osoa izango du. Estatu kideek, berriz, hitz ematen dute umearen ongizaterako beharrezkoak diren babesa eta arreta bermatuko dituztela. Halaber, ziurtatu egingo dute haurrak babestu eta zaintzen dituzten erakunde eta zerbitzuek ezarritako arauak betetzen dituztela, batez ere segurtasun, osasun, langileen kopuru eta gaitasunaren aldetik, eta gainbegiraketari dagokionez.

4.- Estatuaren erantzukizuna
Estatuaren betebeharra izango da Hitzarmen honetan jasotako eskubideak betearazteko behar diren neurriak hartzea.

5.- Gurasoen erantzukizuna
Haurrak beren gaitasunen eta garapenaren araberako heziketa eta orientabidea jasoko ditu Hitzarmen honetan jasotzen diren eskubideak erabili ahal izan ditzan. Lan hori gurasoek, senide, tutore edota legezko ordezkariek egingo dute. Estatuak arduradun horien erantzukizun, eskubide eta betebeharrak errespetatuko ditu.

6.- Bizitzeko eskubidea
Haurrek berez dute bizitzeko eskubidea. Estatuak ahalik eta ondoen bermatu behar ditu haurraren biziraupena eta garapena.

7.- Izena eta herritartasuna
Haur orok du, jaiotzen denetik, izena eta herritartasuna izateko eskubidea eta, ahal dela, bere gurasoak ezagutzeko eta gurasoek zaindua izatekoa.

8.- Identitatearen babesa
Estatuaren betebeharra da haurraren identitatea babestea, eta beharrezkoa bada, haurrari identitatea edo horren elementuren bat (izena, herritartasuna, familialoturak) kendu bazaio, estatuak ahalik eta arinen itzularaziko dio.

9.- Familia elkartuta
Haurra ez da gogoz kontra gurasoengandik bananduko haurraren interes gorenerako beharrezkoa ez bada.

10.- Familiaren bateratzea
Haurrek eta gurasoek edozein herrialdetatik irten eta sartzeko eskubidea dute, familia batzeko edo guraso eta seme-alaben arteko harremanak mantentzeko bada.

11.- Legez kanpoko atxikitze eta lekualdatzeak
Estatu kideek neurriak hartuko dituzte haurrak legez kanpoko prozeduren bidez estatutik atera ez ditzaten eta atzerrian legez kanpo atxiki ez ditzaten. Horretarako, estatu kideek alde biko edo alde anitzeko hitzarmenak bultzatuko dituzte.

12.- Haurraren iritzia
Haurrak bere iritzia adierazteko eskubidea du berari dagozkion gai guztietan, baita iritzi hori aintzat hartua izan dadin ere.

13.- Adierazpen askatasuna
Haur guztiek dute edozein motatako ideia eta informazioak bilatzeko, jasotzeko eta zabaltzeko eskubidea, betiere besteen eskubideen aurkakoak ez badira.

14.- Pentsamendu-, kontzientzia- eta erlijioaskatasuna
Haurrak pentsamendu-, kontzientzia- eta erlijioaskatasuna izateko eskubidea du. Gurasoen eskubide eta betebeharra da haurra bideratzea bere eskubideak erabil ditzan. Estatu kideek, hortaz, errespetatu beharko dituzte gurasoen eskubide-betebeharrok.

15.- Elkartzeko eskubidea
Haurrak elkartzeko eta batzarrak egiteko eskubidea du.

16.- Bizitza pribatuaren babesa
Haurrak eskubidea du legez kontra edota nahierara bere bizitza pribatuan, bere familian, bere bizilekuan eta bere korrespondentzian beste inork muturrik sar ez dezan, baita bere ohoreari eta izen onari eraso ez diezaieten ere. Halako erasoen aurrean legeen babesa izango du.

Gehiago irakurri nahi izanez gero, orrialde honetan sar zaitezkete

Umea eta sagua euskara lantzen

Hona hemen, umea eta saguaren harremanan euskararekiko lotura azaltzen digun artikulu hau.

"Sagu txiki, sagu maite..." da oraindik joko gustukoena. Baina orain sagua ordenagailuarena dela, hor dago gakoa. Eta saguarekin euskaraz jolasteko gero eta aukera gehiago dago.
Euskarazko joko elektronikoen artean hiru mota aurki ditzakegu: ipuin tailerrak edo ordenagailuz istorio bat asmatzea helburu dutenak, gai bat lantzeko erabilitako jokoak (bertsolaritza, geografia...), eta bestelako jolasak (puzzleak, letrazopak...).
Irudimaren fabrikan ipuinak ditugu amesteko bide gisa. Aukeran ematen diren eszenatokiak, pertsonaiak eta hitzak konbinatuz pasarteak sortzen dira, kuadro moduko batzuk, eta kuadroak lotuz osatzen da istorioa. Hitz gutxi eta elementu grafiko askorekin (irudiak txikitu, handitu, postura ezberdinetan jarri eta lekuz alda daitezke), erabiltzen ari dena marrazki bizidun, komiki edo filmetako gidoilari bihurtzen da. Eta azpitik musika gehitzeak ikuskizun bihurtzen du lana. Elementu denak eskura eta aukeran izateak erraztu egiten du ipuinak asmatzeko lana. 

Euskarazko joko elektroniko gehienak ipuin tailerrak dira. 

Anaya etxeak 3 kaleratu ditu, eta bost hizkuntzatan jolasteko aukera eskaintzen du (euskaraz, galegoz, katalanez, ingelesez eta gazteleraz). Txirri, Mirri eta Txiribiton pailazoek ere bere 25.urteurrena ospatzeko orain bi urte "Gurekin hegan" CD-ROMa kaleratu zuten, eta bertan joko ugari bildu dituzte, horien artean, ipuin tailerra: hiru pailazoak eraman ditzakegu joko olinpikoetara, eta Txirri bihurtu dezakegu Txiribiton bera baino askoz handiagoa, edo Txiribiton potoloa jarri Mirriren besoetan... Eta Agipad drogen prebentziorako taldeak ere kaleratu du beste CD-ROM bat: umeen arteko harreman pertsonalak garatzeko guraso eta irakasleentzat prestatutako hezkuntz materialaren osagarri da umeei zuzendutako "Lagunekin baratzean" CD-ROMa. 

Letra zopak arrapaladan irensten dituzte haurrek, eta "Lagunekin baratzean" CDan hitzen bila zopatzeko aukera badago. Agipad prebentzio taldearen lan horrek eta Txirri, Mirri eta Txiribitonenak ere bostna puzzle jartzen dizkigute eskura. 
Propio jokoenak ez diren beste CD-ROM batzuetan ere aurki daitezke jokoak, programak aztertzen duen gaiaren osagarri direnak. Elhuyar zientzia zabaltzeko kultur elkarteak CD euskarrian kaleratzen dituen lan askotan, jokoren bat gehitzen du, ikasitakoa aplikatu eta jakinmina areagotzeko. Honen adibide da "Bertsoen mundua" CD-ROMa. Bideo irudiak, argazkiak, testuak eta ahots grabaketen bidez bertsolaritza etxera ekartzen digu: txapelketei buruzko informazioa, bertsolarien fitxak, bertso-antologiak, doinuak, eta abar biltzen baititu. Eta informazio hau baliagarria izango zaigu aukeran dauden bi jokoetan aritzerakoan: "Bakoitzari berea" jolasean bertso bakoitza nork botatakoa den asmatu beharko dugu, eta "Bertsozain automatikoa"rekin bertso ezagunenak hitzez hitz gogoratu beharko ditugu, hutsunez betetako bertsoak dagozkien hitzekin osatzeko. Eta Elhuyarren "Euskal Herria" multimedia entziklopediak ere geografia fisikoa, geografia politikoa, euskara, historia, kultura eta pertsonaia ezagunenen berri emateaz gain, "urkatua" eta "nor da nor" jokoak proposatzen dizkigu, jolastu einean edukiez hobe jabetzeko.

Jolastuz ikasi egiten dela esaten da, baina gaur egungo materialeekin, ikastea bera jolas izan daiteke, multimedia programa batzuetan ezin baitira bi jardunak bereizi. Elhuyarren "Animaliak" CD-ROMa, esaterako, haurrei zuzendutako entziklopedia da. Fitxetan antolatuta, animalia bakoitzaren ezaugarriak agertzen ditu. Horrez gain, 3 joko ere aurki daitezke CD honetan: "Oroimena" jokoa, "Nor da hau" jokoa eta "Familiak" jolasa, berriz, oso da aproposa kalekumeen ahotan galtzear dagoen hiztegia osatzeko, animalia familia bateko harrak, emeak eta kumeak zer izen berezi duen asmatzean baitago gakoa. "Animaliak" CDan bezala, Txirri, Mirri eta Txiribitonen lanean ere, gauza guztiak dira erdi jolasak. 
Pailazoek 25 urtetan sortutako kantuekin pixkanaka musikarekin gozatu eta ikasi egiten dute haurrek, ia konturatu ere egin gabe: karaokearekin, nahasketa mahaia erabiliz (honekin, kantu batean uneoro nahi dituzten instrumentuak ixilarazi edo entzungo dituzte)... Eta gauza bera gertatzen da "Bertsoen mundua", "Euskal Herria" multimedia entziklopedia, "Euskal Herriko soinu-tresnak", "Euskal Herriko fauna" eta beste CD-ROM"serio"denekin ere. Izan ere, haurrak, beren gustuko gaia lantzen duen CDarekin, euren kasa ordenagailu aurrean utzi eta arratsalde osoa irudi artean miatzen aritzeko gauza baitira. Gainera, gurasoek baino abilidade gehiagorekin maneiatzen dituzte gaur egungo umeek CD-ROM konplexuenak ere. Eta alderantziz, umeei ipuin tailerrak eta bestelako programak eskuetatik kendu eta pare bat orduz jolasean aritzeko tentaldia oso da sanoa helduentzat. 

Euskaraz jolastu nahi duenak badu gaur egun aukerarik, baina biharko egunean izango da joko gehiagoren premia, umeei jostailuak oparitu orduko zahartu egiten baitzaizkie. 

Orain arte euskaraz egitea ez da jolasa izan, eta bada ordua hizkuntza hau ikasgelatik jolasgelara eramatekoa. Jolasa eta ikasketa beti egon dira lotuta, eta joko elektroniko hauek mundua euskaraz ulertzen eta euskararen bidez pentsatzen laguntzen dute. Izan ere, euskarazko joko elektroniko denak dira didaktikoak. Euskararen unibertsoan ez dago joko ludikorik, ezta erahil beharreko martzianotxorik ere. Eta hor hasten da eztabaida, izan ere batzuek euskararen gaixoaldiari egozten baitiote oraindik hain modan dauden joko ludikoak euskaraz falta izatea, eta beste askok berriz hizkuntzaren kalterako baino, umeen onerako izango dela uste baitute.

Gehiago irakurri

Familietan jolastearen garrantzia

Jolasa, gurasoen eta seme-alaben arteko komunikazio- eta elkarreragin-tresna garrantzitsua da. Jolasaren bidez familiako kideen arteko lokarriak sendotu egiten dira.

Jolasaren eta haurren gizarteratzearen arteko harremanak esaldi baten bidez labur daitezke: “jolasak harremanak izatea dakar, eta bakarrik harremanen bitartez izan daiteke jolas”. Jolasa gizarteratzeko tresna garrantzitsua da eta neska-mutilei beste pertsona batzuk bilatzen laguntzen die, jarduera batzuk egiteko horiekin harremanak izan behar dituzte eta, horrela, prozesu horretan gizarteratu egiten dira.
Jolasak haurren gizarte-garapenari egindako ekarpenak aztertu dituzten lanen arabera, antzezpen-jolasetan –haurrek txikitatik egiten dituzte inguruko gizarte-mundua irudikatzeko–, haurrek helduen gizarte-bizitza eta harreman horiek arautzen dituzten erregelak aurkitzen dituzte. Jolasen bidez, parekoekin komunikatu eta elkarreraginak dituzte, komunikatzeko gaitasuna handitzen dute, lankidetzan aritzeko gaitasuna modu espontaneoan garatzen dute (laguntza eman eta jasotzea, xede erkide bat lortzen laguntzeko), moralki garatu egiten dira, jokabide-arauak ikasten dituztelako, eta euren buruak ezagutzen dituzte eta jolaseko kideengandik eurei buruz jasotzen dituzten irudien bidez “Ni soziala” eratzen dute. Laburtzeko, jolasa gizarteratze- eta komunikazio-tresna garrantzitsua da; haurrek euren inguruko gizartean sartzeko erabiltzen duten bideetako bat da.
Hala ere, jolasa ez da parekoekin gizarteratzeko tresna hutsa, gurasoen eta seme-alaben arteko harremanetan ere balio handia duen jarduera baita, komunikaziorako eta elkarreraginerako tresna garrantzitsua. "...eta bakarrik harremanen bitartez izan daiteke jolas”, jolasaren gizarte-izaera azpimarratzen duena. Esangura horretan, jolasa aztertu duten batzuek azpimarratu dute haurrek euren jolas-gaitasuna, neurri handian, gurasoek haiekin lehen hilabeteetatik egiten dituzten jolasei esker garatzen dutela. Ama ezkutatu eta agertu egiten da, txalo pintxalo, purez betetako koilara hegan egiten duen hegazkina da eta aireportura doa, haurraren ahora… Modu horretan, gaia aztertu duten askoren ustez, haur-jolasaren jatorria haurrak gurasoekin duen lotura ludikoa da. Modu horretan, gurasoen eta haurren arteko jolasek bizitzako lehen unetik haurren garapenerako garrantzi handia dutela azpimarratu nahi dut.

Neska-mutilek gurasoekin jolasten dutenean, haien arteko lokarriak estutu egiten dira. Eta gurasoen eta seme-alaben artean lokarri sendoak daudenean, seme-alabak ateratzeko eta mundua aurkitzeko segurtasuna izaten dute. Egoera horrek ikaskuntza-prozesuetan eta norberaren estimu ona garatzen laguntzen du. Gainera, gurasoen eta seme-alaben arteko jolasak seme-alaben nortasunaren ezaugarriak behatzeko eta ezagutzeko aukera ona izan daitezke.

Gehiago irakurri nahiz baduzue, orrialde honetan sar zaitezkete

Jolasak aukeratzeko irizpideak

Hona hemen sarean aurkitu ditudan gomendio ezberdinen laburpena:

Jolas edo jostailu bat hautatzeko, hainbat irizpide har daitezke kontuan, besteak beste, seme-alaben adinerako, beharrizanetarako eta ezaugarrietarako... egokia den, erreferente moduan mota askotako jolasen aniztasuna suspertzea izanda: mugimendukoak, intelektualak, sozialak, sormenezkoak…

Horregatik, familiako kideen artean jolasa sustatzeko jolasak eta jostailuak hautatzean kontuan har daitezkeen irizpideei dagokienez, iradokizun batzuk aipa daitezke:
Jostailua haurraren adinarekin eta beharrizanekin lotuta egon behar da.
Jostailu onak haurren beharrizanak asetzen ditu, ikertzeko, asmatzeko, sortzeko, norbere trebetasunak praktikan ipintzeko, norbere burua erakusteko, gaitasun fisikoak handitzeko, amets egiteko edo paperak antzezteko...
Hautaketa ona egiteko erreferentea garapen-etapa bakoitzeko jolas motak aztertzea eta horiek sustatzeko jostailuak gehitzea da.
Gehiegi amaituta dagoen jolasa, perfektuegia dena, protagonista bihurtzen da, pasibotasunari mesede egiten dio eta sormena itotzen du.
Jostailu oso sofistikatuek haurraren irudimena murriztu eta behatzera eta pasibo egotera behartzen dute.
Jostailu oso teknikoek sormena, irudimena itotzen dute
Jostailuak parte hartzeko aukera eman behar dio haurrari
Garapenerako oso erabilgarria da askotariko jolasak egitea eta askotariko jolas-materialak eskaintzea, egituratze maila urria duten materialak (kaxak, kartoiak, zurak, sokak, makilak, buztina...), hau da, anbiguotasun eta aldakortasun funtzionala direla bide erabiltzeko aukera asko dituzten materialak, irudimena eta sormena sustatzen dituztenak
Jolas-material batzuek antzezpen-jostailuekin edo jostailu sinbolikoekin konbinatzea eskatzen dute (hegazkinak, autoak, panpinak...), errealitatea antzezpen bidez imitatzea sustatzen baitute
Estimulazioari eragiteko mesedegarria izan daiteke neba-arrebekin gizarte-elkarreragin kooperatiboa sustatzen duten jostailuak eta haurrari bakarrik jolasten laguntzen dioten materialak konbinatzea, batzuk eta besteak beharrizan desberdinak asetzen baitituzte.
Besteekin elkarreragina sustatzen duten jostailuek prozesu oso positiboak aktibatuko dituzte haurren gizarte-garapenerako. Hala ere, bakarkako lanak ere eginkizun garrantzitsua du, bestela adierazi ezin diren fantasiak adierazteko aukera ematen baitu.
Rol sexistak tipifikatzen ez dituzten eta jokabide gerrazaleak edo indarkeriazkoak sustatzen ez dituzten jostailuak eskaintzea proposatzen da
Jostailu nahikoa, askotarikoak, denetarik baina ez gehiegi.
"Jolas esanguratsua gizarte-testuinguruan sortzen da, eta komunikazioari esker, jolasteko bultzada eta jolasarekiko gustua sortzen dira” eta horregatik, jolasak eskaintzea garrantzitsua da. Garrantzitsuena ez da neska-mutikoei jostailu asko ematea, haiekin jolastea ere lagungarria da. Jolasean, elkarreragina eta besteekin harremanak izatea da inportantea, horixe da esanguratsuena, jolasari edo jostailuari benetako esangura ematen diona. 

Web orri hauetan sar zaitezkete:
http://www.hiru.com/
http://www.erabili.com/
http://www.bilbao.net/

Jolasa eta Maite Garaigordobil

Hona hemen Maite Garaigordobil Landazabalek, Euskal Herriko Unibertsitateko Psikologia Fakultateko irakasle titularrak eskainitako elkarrizketa. Jolasak haurren garapenean dituen onurak aztertu ditu, eta 4 urtetik 14 urtera garapena sustatzeko esku-hartze psiko-edukatiboaren inguruko ikerkuntza lerroa landu du, jolas kooperatibo eta sortzaileetan oinarrituta.


Jolasa definitzea hain sinplea dela uste badugu ere, elkarrizketa honetan Maitek jolasaren inguruko definizio sakona ematen digu, haur nahiz nerabeentzat jolasteak zer esan nahi duen azaltzen duelarik. "Jolasa atsegina, askatasuna, prozesua, ekintza, fikzioa, serioa eta ahalegina da” eta hauen bidez saiatzen da ezberdintzen jolasa eta jolasa ez dena. 
Jolasa atsegina dela dioenean, haurrak jolasa jarduera positibo moduan sentitzen duela esan nahi du; jolasa atsegin-iturria da beti, dibertigarria eta atseginik ez badago, ez da jolasa. 
Dibertigarria izateko jarduera librea izan behar da, inposatu gabekoa. Jolasa jarduera boluntarioa da, askatasunez hautatua, eta ez du kanpoko ezarpenik onartzen. Haurrak aske sentitu behar du nahi duen moduan jokatzeko, aske antzeztu beharreko pertsonaia, hori egiteko baliabideak, objektuek irudikatuko dutena hautatzeko... baina hori posible izango da ekintza eta parte-hartze aktiboa ematen denean. Jolastea egitea da eta jokalariarengandik parte-hartze aktiboa eskatzen du beti.
Maitek, Jolasa, batez ere, prozesua da, amaierarik gabeko helburua, berez gauzatzen den lana. Motibazioak ez du kanpo faktoretik, ez du xede edo helburu estrinsekorik. Horregatik, utilitarismoa (helburua markatuz) sartzen bada edo xede bat lortzeko bitartekoa bihurtzen bada, jolasaren erakarpena eta izaera galtzen ditu. Batez ere “prozesua” da, baina haurrak, jolasten dutenean, jostunak badira panpinari jantzi bat egiten diote, puzzleak egiten dituztenean, dorreak eraikitzen dituztenean... baina errealitateaz aparte, jolasa errealitatearen “antzera” jokatzea posiblea da, aldi berean fikzio horren jakitun izanda.. Horrela, hitzez hitzekoa ez den jokabidea, baliabide baten tratamendu hitzez hitzekoa ez dena da (makila zaldi moduan, koilara hegazkin moduan...), horixe da jolasa jolas izatea eragiten duena. Jolasaren bereizgarria ez da jarduera bera, pertsonak jarduera horren aurrean duen jokabidea baino. Fikzioari esker haurrak egiazkoaren ezarpenetatik askatzen da eta berak bere buruari ezarri eta onartu eta betetzen dituen arau eta erregelen arabera jokatzen eta funtzionatzen du. Horrek ez du esan nahi, jolasa jarduera serioa ez denik. Haurrak jolasa seriotasun handiz hartzen du, jolasa haurrarentzat helduaren lanaren baliokidea baita; jolasean haurrak nortasuna sendotzen du, eta heldua lanaren bidez heltzen den beste hazteko aukera ematen dio. Serioa da, haurraren nortasunerako proba delako.

Jolasa aztertu duten batzuek atseden moduan definitu dute, eta jolasaren ezaugarrien artean ahaleginik ez dagoela adierazi dute. Baina jolasak haurra ahalegin handi bat egitera, jarraitzera, kontzentratzera bultza dezake eta batzuetan gerta daiteke, jolas batek beharrezko eginkizun baterako behar diren energia kantitateak baino handiagoak behar dituela (ad, erregela zorrotzak dituztenak) eta haurrarentzat nekagarriak suertatzea haurra akitu egiten delarik. 
Edo alderantziz, zailtasunak ipintzen dira horiek gainditzen ahalegintzeko eta jarduerak neketsuak edo nekezak izan arren, jolaserako arrazoi izan daitezke. Baina, nola edo hala, jolasa izateko haurra modu positiboan ikusten duen jarduera edo tresna izan behar da.

Gehiago irakurri

Jolasen bilakaera haurtzaroan eta nerabezaroan

0-2 urte

Bizitzako lehen hilabeteak: Heldua haurrarekin jolasten hasten da, begiradarekin, altzoko eta sehaskako jolasak: txalopintxalo, ezkutaketa, ku-ku...
4. hilabetetik 6.era
Jolasak gorputzarekin: Mugimendu-jolasak gorputzarekin: atzamarrekin, eskuekin edo hankekin jolasten du... batetik, harritu egiten da mugitzeko aukerak aurkitzen dituenean eta, bestetik, horietatik sentipen kinestesiko, ukimenezko, ikusmenezko... ugari lortzen ditu; ezkutaketa jolasa (4 hilabete): izararen ostean agertzen eta desagertzen jolasten du, izararekin ezkutatuz eta berriro agertuz; aho-jolasak (lalala...)...
Objektuak manipulatzeko jolasak: Txintxina (3 hilabete), soinua agertu eta desagertu egiten da; askotariko manipulazioak objektuekin (bota, ukitu, talka egin, zupatu, haztatu, kulunkatu, estutu, kolpatu, haginka egin, atzaparka egin, astindu...)
6 hilabetetik 12ra
Objektuen inguruko jakingura-jolasak: Kolpeak ematen dituenean, haginka egiten duenean... zer gertatzen den jakin nahi du. Eragilea delako eta manipulatzen dituen objektuetan ondorioak lortzen dituelako atsegina lortzen du.Galera- eta berreskuratze-jolasak: Aurkitzeko eta aldentzeko jolasakobjektuak ezkutatu eta gero aurkitu.
Lotzeko eta bereizteko jolasak: Objektuak ontzietan sartzeko eta horietatik ateratzeko jolas-jarduerak.
Jolasak pilotekin: Jostailurik kutunenetakoa da.
Urte 1etik 2ra
Mugimendu-jolasak gorputzarekin eta objektuekin: Gorputzeko jolasak egiten jarraitzen du, mugimenduen koordinazioa gero eta handiagoa da. Gaitasun horiek garatzean, inguruko objektuekin jolas-manipulazio zehatzak gehiago sustatzen dira.
Jolasak urarekin, lurrarekin eta harearekin: Bainuontzian hainbat objekturekin asko gozatzen du, baita lurrarekin edo harearekin egindako jolasetan eta.
Jolasak ispiluarekin: Begiratzeko jolasak, objektuak erakutsi eta ezkutatzeko jolasak...
Jolasak danborrarekin: Jostailu horrek interes handia pizten du, mugimenduak eta oldarkortasuna errurik gabe deskargatzen laguntzen du. Jolasak trapuzko animalia eta panpinekin: Esperientzia biologikoak imitatu eta birsortzen ditu hartz txikiekin eta panpinekin (jaten ematen die, lotan jartzen ditu, ibiltzera ateratzen ditu...)
2-4 urte
Mugimendu-jolasak: Hasieran, mugimendua duten objektuekiko sentitzen duen erakarpenak eraginda: substantziak ontziz aldatzeko jolasak (substantziak eta objektuak ontzi batzuetatik besteetara igarotzen ditu); sartzeko jolasak (autoak, tren-makinak tuneletatik igarotzen dira, garajean sartzen dira...); buru-hausgarri sinpleak dituzten jolasak; jolasak urarekin, lokatzarekin eta harearekin (modelatzea asko gustatzen zaie, baita urarekin egiten dituzten flotazio- eta murgiltze-esperientziak ere); eraikitze-jolasak (hiru urte dituztenean, eraikitzean orekaz arduratzen dira, metatu egiten dute, osagaiek bat egin dezaten arduratzen dira...); jolasak pilotarekin; jolasak trizikloarekin...
Jolas sinbolikoak, antzeztekoak:
a) Panpinen jolasak: Bizitako esperientzia ugari birsortzen dituzte. Ama-semeen jolasak. Panpinei jaten emateko jolasak, kikarak, lapikoak... erabiliz. 
b) Askotariko jolas sinbolikoak: Jolas horietan, orain irudimen handia erabiltzen da. Beste kide batzuekin imitazio- edo fikzio-jolasak egiten dituzte: dendak, animaliak zooan, ile-apaindegia, medikuak... Jolas mota honek aurrerapausoak dituen arren, rolak oraindik ez dira oso egonkorrak, aldatu egiten dira, iraupen laburrekoak dira. 3 urtetik 4 urtera jolasaren edukia objektuekin ekintzak egitea da, eta horiek monotonoak eta errepikakorrak dira. Zereginak akzioek mugatzen dituzte, eta logika ez da existitzen. 
c) Jolasak marrazkiarekin eta irudi grafikoekin: 3 urte dituela, zirriborratze desordenatua. 3,5 dituela, zirriborroak izenarekin. Ipuinak, irudiak, telebista... interesatzen zaizkio.
d) Beste batzuekin egindako jolasak: Hala ere, oraindik “bata-bestearen ondoan” jolasten dute, “bata-bestearekin” baino gehiago.
4-6 urte
Zentzumen-jolasak, pertzepziozkoak eta motorrak: Etapa honetan jauzi, korrika... egiten dute. Gorputz-jolas ugari egiten dituzte eta, apurka-apurka, gorputzeko atalak gehiago koordinatuko dituzte. Lau urte dituztela jolas nahasiak egiten dituzte, esaterako lasterketak, bata bestearen atzetik joan, borroka egin, kolpeak jo, eta antolatutako pilota-joko errazak. Modelatu, margoztu eta margotu egiten dute. Bost urte dituztela fisikoki ia-ia nahi dutena egiten dute, pilotarekin boteak egiten dituzte, harriak botatzen dituzte, sokarekin salto egiten dute, eta margotu, marraztu eta modelatu egiten dute. Bost urtetik sei urtera bizikletan ibiltzen dira, iltzeak sartu eta atera egiten dituzte, torlojuak sartzen dituzte, estutu, lotu, muntatu, desmuntatu egiten dute, eta jolas horiekin eta txandekin asko gozatzen dute. 
Jolas kolektibo motorrak abiatzen dituzte: txandak, zapatatxoa, korroa, katuarena... Mugimendu-jolasak sozialagoak bihurtzen dira.Jolas kolektiboak, sinbolikoak eta antzeztekoak: Eginkizun garrantzitsua dute aldi honetan. 2 urtetik 4 urtera jolas sinboliko indibiduala da nagusi, eta 4 urtetik aurrera jolas kolektibo bihurtzen da. Errealitatea imitatzeko jolasak eta fantasia-jolasak.
Mahai-jokoak, erregela errazeko jolasak: jolasak hizkuntzarekin, oroitzekoak, objektuak sailkatzekoak, antzara-jokoa, partxisa… 
6-12 urte
Jolas psikomotorrak eta kirol-jolasak: Jolas hauek aurrera egiten dute eta apurka-apurka erregela objektiboen arabera antolatzen dira. 
Antzezpen-jolas kolektiboak: Antzezpen-jolasak, errealitatea imitatzekoak zein fantasia-jolasak.
Mahaiko jolas intelektualak arauekin: Partxisa, Damak, Xakea…
Bideo-jokoak (kontsolak)
Nerabezaroa
Kirol-jolasak
Bideo-jokoak
Jolas interaktiboak Interneten 

Gehiago irakurri

Jolasek haurren garapenean dituen ekarpenen sintesia

Jolasekin goiz hasteak eta askotariko jolasak egiteak eragin positiboa du hazkuntzako eta giza garapeneko alderdi guztietan:


Jolasa eta garapen psikomotorea:

"Jolasak gorputzaren eta zentzumenen garapena sustatzen du"
Haurrek haurtzaroan gorputzarekin mugimendu-jolasak egiten dituzte, objektuekin eta kideekin. Horrela, mugimendu-koordinazioa eta pertzepziozko egituratzea sustatu egiten dira. Jolas horietan, haurrak:

Sentipen berriak aurkitzen ditu.
Gorputzaren mugimenduak koordinatzen ditu.
Pertzepzio-gaitasuna garatzen du.
Gorputz-eskemaren buru-irudikapena egituratzen du.
Zentzumen-aukerak eta aukera motorrak ikertzen ditu, horiek zabalduz.
Eragiten dituen aldaketa materialen sortzailea bera dela ohartzen da. Gorputza eta kanpoko mundua konkistatzen ditu... 

Jolasa eta garapen intelektuala 
"Jolasak buru-egiturak sortu eta garatzen ditu, sormena eraginez"
Manipulaziozko jolasa pentsamendua garatzeko tresna da.
Jolasa garapen potentzialeko inguruak sortzen dituen ikaskuntza-iturria da.
Jolasa arreta eta oroimenerako kinada da.
Jolas sinbolikoak, antzezpen bidezkoak, deszentratze kognitiboa sustatzen du.
Jolasak irudimena, sormena sortu eta garatzen ditu.
Jolasean fantasia-errealitatea bereizketa suspertzen da.
Jolasa komunikazioa da eta hizkuntzaren garapena errazten du.
Fikzioa pentsamendu abstraktua garatzeko bidea da. 

Jolasa eta gizarte-garapena
"Jolasa komunikatzeko eta gizarteratzeko tresna indartsua da"



a) Antzezpen-jolasak (sinbolikoak, rolak, dramatikoak, fikzioa...)



Parekoekin komunikazioa eta lankidetza akuilatzen dute.
Helduaren gizarte-munduaren ezagutza handitu eta haurra lanaren mundurako prestatzen dute.
Garapen morala sustatzen dute, norbera meneratzen, borondatea kontrolatzen eta jokabide-arauak barneratzen laguntzen dute.
Norbere burua ezagutzea, kontzientzia pertsonala garatzea errazten dute. 


b) Erregela-jolasak:
Gizarte-elkarreragineko estrategien ikaskuntza dira.
Oldarkortasuna kontrolatzen laguntzen dute.
Erantzukizuna eta demokrazia gauzatzen dituzte. 


c) Lankidetza-jolasak:
Komunikazioa sustatu, taldeko kideen artean mezu positiboak gehitu eta mezu negatiboak murrizten dituzte.
Gizarte-jokabideak (laguntzea, lankidetzan aritzea, elkarbanatzea...) eta berdinekin dituzten elkarreraginetan asertziozko jokabideak
gehitzen dituzte.
Gizarte-jokabide negatiboak gutxitzen dituzte (oldarkortasuna-egoskorkeria, apatia-uzkurtasuna, estutasuna-lotsa...).
Elkarreragin eta harreman fisiko positiboak akuilatzen dituzte, eta negatiboak murriztu.

Gelako jardueretan parte-hartzea eta talde-kohesioa sustatzen dituzte, gelako giroa edo gizarte-klima hobetuz.
Arrazak onartzea errazten dute.
Gainerakoei buruzko kontzeptua hobetzen dute. 


d) Gizarte-jolas istilutsuak
Oldarkortasuna gizarteratzea sustatzen dute.
Egokitzapen sozio-emozionala errazten dute. 



Jolasa eta garapen afektibo-emozionala
"Jolasak oreka afektiboa eta buru-osasuna sustatzen ditu"

Jolasa atsegin-jarduera da, eta asetasun emozionala ematen du.
Jolasari esker esperientzia zailak barneratzen dira, eta esperientzia horiei lotutako antsietatea kontrolatzen laguntzen du.
Jolasaren bidez, oldarkortauna edo haurren sexualitatea modu sinboliko-eraikitzailean adierazten dira.
Jolasari esker, helduarekiko identifikazioaren, identifikazio psikosexualaren prozesua errazten da.
Jolasa gatazken ebazpenerako teknikak ikasteko bitartekoa da. 

Jolas batzuk...

Hona hemen sarean aurkitu ditut jolas apropos batzuk...ziur nago baten bat ezagutuko duzuela...


Ezuztekoen kutxa

• Talde guztia borobilean esertzen da. Bat zutik jartzen da eta bere izena esaten du "Ni Mikel naiz". gero bere ezkerretara dituen lau gelakideen izenak esaten ditu urrunen dagoenetik hasita "Iban, Jokin, Iraia, Ane". gelakideak aurkezten doan einean, hauek zutundu eta jesarri egin behar dira "ezuzteko kutxa" bat balira bezala. Gero Mikelen eskuinaldean eserita dagoen umeak berdina egin behar du.Parte hartzaileen adinaren arabera, jolasa aurrera joan ahala, aurkeztu behar diren pertsonen kopurua handituz joan daiteke.

Hazkura daukat

• Lehenengo pertsonak dio: "Imanol naiz(ume bakoitzak bere izena esan behar du, noski) eta sudurrean (edo beste gorputz atal batean) hazgura daukat". Hauu "Imanol da eta sudurrean hazgura dauka"(sudurra hazkatzen dion bitartean). Gero Imanoli hazgura egin dion umeak "Maria naiz eta besoan hazgura daukat"... Horrela gelakide guztiak parte hartu arte.

Esan azkar izena edo harrapatuko zaitut

• Umeak korroan jartzen dira bat izan ezik, hori erdian jarriko da paperezko pelota bat edo zerbait biguina eskuan duela. Ondoren, korroan dagoen pertsona batek izen bat esago du Jon esaterako eta Jonek beste izen bat esan behar du erdian dagoen pertsonak duen pilotak ukitu baino lehen, berandu badabil, bera izango da erdira joango dena.

Habia

• 4 edo 6 pertsonako taldeak egiten dira.Talde bakoitzak " fitxa bezala erabiliko duen objetu bat bilatuko du eta orri batean jarriz honen "habia" edo hasierako laukitxoa egingo dute. Hasten den taldeak dadoa jaurtiko du ; 4 ateratzen bada, hasierako laukitxoaz gain beste lau lauki egin beharko dituzte eta beraiek aukeratutako objetua azken laukitxo honetan jarri. Hemen kontakizun bat kontatu beharko die gelakideei( sentimendu bat azaldu, iraganeko gertakizun bat, bidaia bat kontatu...) eta ez baldin badute nahi, froga bat jarri beharko dute.Ondoren, beste talde batek jaurtiko du dadoa eta laukitxo berean eroriko dira edobeste lauki berri batzuk sortuko dituzte.

Kiribila

• Taldekideek kate luze bat egiten dute. Muturretako batean dagoen pertsona bere baitan biraka hasiko da hurrengoarekin elkartuz, denak besarkada gogor batean geratu arte.

Eman buelta arrautzopilari

• Bikoteak egin behar dira eta bietariko bat lurrean etzan behar da, ahosgora eta besteak ahosbehera jartzen ahalegindu behar du. Gero zutik zegoena etzanda jartzen da eta besteak eman behar dio buelta.

Betaurrekoak

• Zenbat kide hainbat betaurreko behar dira (kartulinekin, alanbrearekin,...eginak). Betaurrekoek ezaugarri batzuk izango dituzte, talde bereko kideek ezaugarri bera duten betaurrekoak izango dituztelarik: konfiantzaren betaurrekoak: "denak fiatzen dira nitaz", jakituriaren betaurrekoak: "beti daukat arrazoia", bakardadearen betaurrekoak :"inork ez nau onartzen" etab.
  Partaide bakoitzak bere betaurrekoak dituen ezaugarriekin ikusi behar du errealitatea eta gero sentitu duena eta ikusi duena adierazi behar du.
  

Marrazkien diktaketa

• Bi talde egiten dira eta talde bati irudi geometriko sinpleekin osatutako marrazkia duen kartulina bat ematen zaio. Talde honek beste taldeari marrazkia nolakoa den adierazi behar dio eta bertako kideek entzundakoarekin marrazkia burutu behar dute. Ondoren komunikazio arazoei buruz hitz egiten da eta irudi biak alderatzen dira.

Urtebetetzeen lerroa

• Parte-hartzaileak beren urtebetetze egun eta hilabetearen arabera ordenan jarri behar dira lerro batean, baina beraien artean hitzik egin gabe komunikatu behar dira.
  

Ahulki bat gutxiago esku bat gehiago

• Jolas tradizionalean bezala baina hemen pertsonak kanporatu beharrean ahulkiak kanporatzen dira. Musikarekin batera ahulkien inguruan dantzan egiten da. Musika geratutakoan denak jesarri behar dira baina ahulki gabe geratu den kideari leku bat egin behar diote. Horrela 4 edo 5 ahulki geratu arte, zeintzuetan parte-hartzaile guztiak zutik geratu behar diren eta abesti bat abestu behar duten.

Oinetako bidaiariak

• Parte-hartzaile bakoitzak zapata bat kentzen du eta multzo batean jartzen dituzte. Ondoren bakoitzak zapata bat hartzen du eta askatu gabe, korro bat egiten dute eskutik helduz. Bukatzeko zapata bakoitza norena den argitu behar dute, tokitik mugitu gabe eta zapata jabeari itzuli behar diote.
  

Adeitasun pasabidea

• Korro bat egiten da eta parte-hartzaileek beraren eta korroko beste baten artean(bere parean dagoena) lotzen dituen soka bat dutela imaginatu behar dute, soka horrek bikoteak aurkari bihurtzen dituelarik. Guzti hau kontutan hartuta honako mimika saioak egin behar dituzte:
  Soka tenkatu.
  Sokatik tiratu, baina, noski, besteak bere horretan eutsi behar du.
  Alde bietatik gogor tiratu baina soka puskatu egiten da eta biak lurrera erortzen dira (komunikazioa eten egiten da).
  Soka konpondu egiten dute baina oraingoan arazoa bata besteagana hurbilduz konpontzen dute.
  Hurbiltzen direnean lekuz aldatu behar dira baina kideei edukazioz pasatzen usteko eskatuz.
  

"Berdina nahi dugu!"

• Bi bolondres ateratzen dira eta irakasleak egoera gatazkatsu bat proposatzen die "autobusean sartu zarete eta biok eseri nahi duzue, baina eserleku bakarra dago hutsik, orduan, batak besteari argudioak eman behar dizkio norbera jesartzeko."Irakasleak bati burugogorraren papera egiteko esaten dio, hortaz, ezta arazoa konpontzeko prest agertuko.Bukatzean ikusleek eta beraiek egoera komentatuko dute.
  

Jolasaren historia birpasatzen...

Haurren garapen psikologikoaren prozesuari buruz hitz egiten dugunean jolasa dugu haurtzaroko jarduera nagusia giza garapenerako ezinbesteko eta funtsezko jarduera bezala.
Jolasa haurraren izaerari dagokion zerbait da. Nortasuna garatzeko duen garrantziari buruz hitz egin digute psikologoek, filosofoek eta pedagogoek. Ikuspegi epistemologiko desberdinetatik (Piaget, Vygotski, Elkonin, Freud, Winnicott, Wallon...) egindako azterketen bidez ikusi da jolasa giltzarria dela haurraren garapen osorako, jolasa ez den horrekin lotura sistematikoak baititu, hau da, gizakia beste esparru batzuetan garatzearekin, besteak beste, sormena, arazoen ebazpena, gizarte-eginkizunen ikaskuntza... hau da, fenomeno kognitibo eta sozial askorekin lotuta dago. Ikerketen ondorioetatik atera da jolasa, haurtzaroko jarduera nagusi hori, ezinbestekoa eta funtsezkoa dela giza garapenerako, haurraren garapen psikomotorrean, intelektualean, afektibo-emozionalean eta sozialean laguntzen baitu. Jolasa ezinbesteko beharrizana da, haurrak ekintza behar duelako, objektuak erabiltzea eta harremanak izatea, eta horixe egiten du hain zuzen ere jolasten duenean.

Halere, oso zaila da jolasaren hasiera ezagutzea. Platon eta Aristoteles bezalako filosofoek eta Juan Amós Comenio (XVII), Juan Jacobo Rousseau, Giovanni Pestalozzi (XVIII) eta Friedrich Fröbel (XIX hasieran) pedagogoek jolasari buruz ikerketak egin zituzten. Baina, XIX. menderarte ez ziren jolasari buruzko lehenengo teoriak agertu. Teoria hauen bidez autore bakoitzak bere azalpena (labur-labur) ematen du:

- Energiaren gehiegizkoa (sobrantea): Spencer-ek (1953) dio gorputzak energia gehiegi duela eta soberan dagoen energia helburu gabeko jardueratan erabiltzen dela.

-Prestakuntzarako ariketaren teoria: ( Groos, K., 1916) jolasa gerorako prestakuntza bat da, jolasak helduen artean bizitzeko prestatzen du.

-Teoria katartikoa: (Carr, H. A., 1902) Ikasi berriak diren jarduerak finkatzeko eta gaizki ikusita dauden tendentziak kontrolatzeko, emozio arriskutsuak adierazteko.

- Plazer emozionalaren teoria: (Bühler, 1930) jolasa plazerraren iturri bat da.

- Teoria kognitiboa: (Piaget, 1957) gure jokaera inguruarekiko adaptazio bat baino ez da. Jolas adaptazio horren adierazgarria.

- Teoria soziokognitiboa: (Vigotsky). Jolasa jarduera kognitibo bat da, eta ingurunearekin harremanetan dago, inguruneak ikaskuntzak sortzeko prozesua laguntzen bait du.

- Teoria sozio ekologikoa: (Harlow eta Meyer 1950) jokalariak parte hartzen dute, baina ez dira partaide bakarrak, inguruneak jokabideak markatzen ditu.

- Imitazio eta esplorazioaren teoria: (Wallon, 1941) Umeak errepikatzen ditu ikasi berriak dituen esperientziak, errepikatzen ditu, imitatzen ditu...Imitazioak esplorazioarantz eramaten du umea.